Vọng thê (Truyện ngắn- Phần cuối)

Mười lăm năm trước Nguyên đã để tuột khỏi tay mình hạnh phúc. Có lẽ đó là sự trả giá lớn nhất của cuộc đời anh. Năm ấy Nguyên hai nhăm tuổi. Chiến tranh vừa kết thúc. Trong đội công tác tuyên truyền giải phóng. Nguyên đến một vùng quê phía đông. Đó là một thị xã nhỏ. Nhóm công tác của Nguyên làm việc ở cụm trường trung học của thị xã. Có chút ít say mê văn học. Nguyên cùng với thầy giáo và học sinh của trường công lập dàn dựng một chương trình văn nghệ chào mừng giải phóng. Anh đã viết một vở kịch ngắn và bản thân thủ vai người chiến sĩ giải phóng. Vở kịch chẳng có gì đáng nói. Vai kịch anh đảm nhiệm đơn giản: một chiến sĩ giải phóng trong chiến đấu bị thương đang lẩn tránh sự truy tìm của địch thì được một nữ sinh cứu giúp. Anh chiến sĩ thoát vòng vây tìm về đơn vị tiếp tục chiến đấu. Ngày giải phóng, bất ngờ anh lại gặp cô nữ sinh nọ. Họ mừng vui xiết chặt tay nhau. Kịch chỉ đến thế thì dừng. Nhưng đó là kịch đầy ước lệ còn ngoài cuộc đời thì khác. Cô nữ sinh diễn viên gặp anh trên sàn diễn con một công chức cao cấp Sài Gòn chưa một lần được biết đến “người của phía bên kia” nói gì đến chuyện cứu giúp. Chẳng hiểu sao cô nữ sinh mảnh mai ấy đã quyết định ở lại khi cả gia đình cuống cuồng di tản vào những ngày cuối của chiến tranh. Khi bắt tay Nguyên trên sân khấu người cô run lên. Nguyên mơ hồ hiểu rằng sự run rẩy ấy không phải vì vai kịch. Nguyên cũng thế, đêm hôm đó khi đồng đội đã ngủ hết anh lén trở dậy lục bồng tìm cái gương nhỏ. Anh ngắm mình thật lâu. Có lẽ từ bé đến giờ đây là lần đầu tiên Nguyên tự ngắm mình trong gương lâu đến thế. Những ngày tiếp theo, đồng đội phát hiện ra chàng trai thành phố hai nhăm tuổi, cao lớn vạm vỡ ấy chợt trở nên tư lự và cũng hết sức vui vẻ. Như có một luồng gió phấn khích thổi mạnh làm thay đổi, xáo trộn những gì đang bình lặng, đang xếp yên trong anh. Nguyên mơ hồ cảm nhận bắt đầu có một cái gì đó dâng nghèn nghẹn trong lồng ngực, chỗ trái tim. Nước da sạm xanh vì sốt rừng của anh cũng đã ánh lên những sắc hồng. Tình yêu đấy. Một tháng sau cái lần bắt tay, Nguyên còn run rẩy hơn khi trao cho Liên – cô nữ sinh mảnh mai – nụ hôn đầu đời. Từ những cảm xúc đầu tiên Nguyên dần phát hiện những phẩm chất tốt đẹp của cô gái mười tám tuổi đời đã phải chịu cảnh gia đình ly tán. Trong tình yêu cho Liên, Nguyên biết có cả niềm thương cảm xen lẫn mến phục. Thì ra Liên quyết định ở lại mảnh đất cô đã sinh ra và lớn lên. Cái gì đã khiến cô gái trẻ từ bỏ tất cả đến với cuộc đời mới. Ngay sau giải phóng Liên đã hiến toàn bộ gia sản bố mẹ để cho Cách mạng. Đơn giản lắm, Liên  tin vào sự thay đổi lớn lao Cách mạng mang đến: “Em tin cuộc đời này sẽ tốt đẹp cũng như tin anh, tình yêu của em.”. Tình yêu diệu kỳ thật, nó chắp cánh cho con người bay lên, nó xóa đi mọi ranh giới kể cả vết dấu hằn hận. Có lẽ chưa bao giờ Nguyên được sống hạnh phúc như những tháng ngày ấy.

Ngày ấy, làm sao không nuối tiếc được, trong cơn say hạnh phúc, Nguyên không thể tỉnh táo để hiểu rằng anh đã phạm sai lầm ghê gớm. Nguyên sẽ phải lựa chọn để rồi không còn cách nào khác mang chính đời mình dấn vào một cuộc đánh đổi thảm khốc. Trong khi cả đơn vị cuồng lên vì quan hệ của Nguyên thì người có sứ mệnh cao nhất đơn vị là chính trị viên đội công tác lại tỏ ra hết sức điềm tĩnh. Ông còn chủ động đến chơi nhà Liên làm Nguyên mừng ứa nước mắt. Đó là một cán bộ chính trị gốc nông dân, đã trải qua ba mươi năm cầm súng chiến đấu. Trái với lệ thường, ông đã tâm tình cởi mở với Nguyên trong một chuyến công tác chỉ có hai người. Ông bảo: “Tôi biết hết cả rồi. Liên là một cô gái tốt. Những người như Liên không có nhiều đâu. Hãy tin một người đã làm cha như tôi. Tôi sẽ không nói với anh bằng sứ mệnh chính trị của tôi rằng, cô ấy là dòng giống của một gia đình nợ máu với Cách mạng, phản bội Tổ quốc. Rằng, đối với kẻ thù, chúng ta không được khoan nhượng, kiên quyết chiến đấu đến cùng, tiêu diệt và cải tạo nó. Rằng, người chiến sĩ cách mạng không thể và không được phép làm hoen ố thanh danh của mình bằng quan hệ bất chính với những kẻ cho dù chỉ là con của kẻ thù. Không, tôi sẽ không nói những điều mà nhiệm vụ của tôi phải nói. Anh là một người lính tốt. Anh còn trẻ nhưng cũng đủ để tự mình quyết định. Tôi không nhân danh bất cứ điều gì, để ép buộc anh. Chúng ta là những người lính. Đừng quên điều này, những người lính có trái tim, biết đạo lý, phân biệt phải trái, biết sống cho lý tưởng, tình yêu… Thôi, anh hãy suy nghĩ và quyết định. Báo luôn để anh biết, đơn vị đã đề nghị để anh trở về tiếp tục học tập. Anh sẽ trở về trường đại học với một lý lịch trong sạch và một quá khứ vinh quang. Ngược lại nếu anh đến với Liên anh sẽ bị kỷ luật buộc phải rời bỏ quân đội và tám năm chiến đấu của anh coi như không còn nữa. – Mắt ông vụt trở lên xa xăm – Thế nhé, hãy suy nghĩ thật kỹ. Mình tin cậu sẽ quyết định đúng!”.

Nguyên đã thức trọn ba đêm liền để suy nghĩ. Anh không thể làm khác. Liên ơi hãy tha thứ cho anh. Nguyên tìm đến ban chỉ huy. Anh rắn rỏi báo cáo với chính trị viên: “Tôi đã hoàn thành nhiệm vụ.”. Ba năm sau đấy khi nghe tin người chính trị viên hy sinh ở mặt trận Tây Nam và được một người bạn kể tường tận về cuộc đời ông, Nguyên mới hiểu giọt nước mắt của ông đêm ấy. Hóa ra ông cũng từng bị lâm vào cảnh ngộ đau lòng buộc phải đấu tố và từ bỏ người vợ, con địa chủ hồi cải cách. Mãi sau này, khi Nguyên đã nếm trải đầy đủ bất hạnh, anh mới biết rằng cả cuộc đời ông phải trả giá và ân hận vì lầm lỡ đó. Còn tối ấy khi nghe Nguyên báo cáo, ông không đáp lại bằng điều lệnh mà vỗ vai Nguyên thân mật: “Thôi được, tuần sau cậu ra Bắc. Còn Liên hãy đến với cô ấy ngay bây giờ đi. Mình cho phép. Hãy nói thật tất cả. Với tình yêu đừng nên dối trá, hèn kém.”. Khuôn mặt ông vời vợi buồn. Ông quay đi thật nhanh. Nguyên vẫn kịp nhìn thấy khóe mắt ông từ từ đọng lại hai giọt nước mắt long lanh, trong vắt.

*

*     *

Tượng đá Vọng Phu:

– Xin Người hãy dừng lại một phút để chúng ta tưởng niệm người quá cố. Đấy mới thật là con người. Cầu cho đất nước có nhiều người như thế.

*

*     *

Hồi ức.

Liên chết lặng. Dòng nước mắt tưởng như không bao giờ hết, tràn trề trên khuôn mặt xinh đẹp của cô. Cứ khóc đi em. Nước mắt có thể sẽ vợi đi phần nào đau khổ. Anh có thể nào làm khác được. Anh vốn sinh ra trong một gia đình nghèo khó. Bố mẹ anh cả đời lam lũ. Xin em hãy tha thứ cho anh. Anh không thể tước đoạt thứ tài sản duy nhất là niềm vinh quang chiến thắng mà đứa con trai sau tám năm chiến đấu ở chiến trường mang về cho bố mẹ già. Không thể được. Anh là kẻ đớn hèn, phản bội tình yêu. Hãy hiểu cho anh. Anh còn cả tương lai ở phía trước.

Có một khoảnh khắc im lặng, Liên phá vỡ bầu im lặng chết chóc ấy: “Em đã hiểu tất cả. Cũng không trách anh đâu. Cám ơn anh đã nói thật. Anh đi đi. Ở nơi đất Bắc xa xôi, hãy tin rằng có em trong niềm vui, nỗi buồn của anh. Chúng ta là bạn của nhau mãi mãi.”.

Không có cái cay đắng nào bằng khi tấm lý lịch trong sạch đến thế phải đổi giá bằng cả một tình yêu đích thực vẫn không giúp Nguyên dễ dàng hơn trên con đường lập nghiệp. Phải đến với Bình, Nguyên biết anh đã để lại tình yêu ở phía sau. Có lẽ cả Bình cũng thế. Họ chung sống như một liên minh dựa vào nhau từ hai phía. Nếu định mệnh không đẩy Bình đến, có lẽ Nguyên đã lại được trở về với  Liên. Chuyện này còn ám ảnh anh suốt đời. Sau khi Nguyên đi, Liên đã tình nguyện vào thanh niên xung phong. Được hai năm thì cô trở về thi đậu đại học Y khoa. Hai người vẫn thư từ cho nhau. Nguyên mặc cảm nên Liên luôn là người chủ động. Liên dõi theo từng bước của Nguyên với tình cảm như là một người bạn thân thiết đầy trách nhiệm. Cô quan tâm đến từng chi tiết nhỏ nhất, dặn dò anh mặc áo kín cổ khi đài báo gió mùa đông bắc. Khi Nguyên quyết định lấy Bình, anh cũng viết thư báo cho Liên. Từ miền Nam, Liên đi ra Bắc dự lễ cưới. Khi chỉ còn hai người và hiểu hết cảnh ngộ của Nguyên, Liên bảo “Em vẫn hy vọng sẽ có ngày này. Em chờ đợi nó và nó đã đến. Có điều không phải nó dành cho em. Em không buồn đâu. Nhưng dù sao mọi chuyện đã hết. Năm năm trước, khi anh ra đi, em vẫn trọn vẹn niềm tin yêu anh. Em nghĩ đó cũng là vì hoàn cảnh. Vì thế em vượt tất cả để vươn lên và chờ đợi. Chẳng nói anh cũng biết cuộc sống của em đầy tủi nhục và vất vả. Mà nhắc lại chuyện đấy làm gì nữa nhỉ. Bây giờ, sau năm năm, cũng cho phép em được nói thật. Với anh chẳng có hoàn cảnh nào cả. Anh chỉ là một con người…Thật thương anh vô cùng. Thôi vĩnh biệt.”. Liên không nói hết được. Cô nghẹn ngào còn Nguyên thì bật khóc. Anh khóc cho cuộc đời mình.

Sau đó hai tháng cũng như năm năm trước, Liên một lần nữa lại từ bỏ tất cả. Khác chăng lần trước để ở lại thì bây giờ cô ra đi. Liên đã chết thê thảm ở một hòn đảo hoang giữa biển khơi khi con tàu vượt biên chở cô cùng hàng trăm người khác va phải một mạch đá ngầm.

*

*     *

– Thôi đừng kể nữa, ta hết chịu nổi rồi. Người bất hạnh là phải.

– Nhưng tại sao cô ấy phải ra đi?

– Bởi vì niềm tin của cô ấy không còn. Những người chân chính chỉ sống được khi có niềm tin. Cô ấy chết vì sự sụp đổ niềm tin. Chính Người đã gây ra sự sụp đổ ấy.

– Thật thế chăng?

– Còn hơn cả sự thật. Tàn nhẫn gấp trăm lần sự thật mà Người gây ra.

– Ta hèn kém quá.

– Đó là sự hối tiếc hay sám hối muộn mằn?

*

*    *

Các nước Đông Âu biến động mạnh về chính trị. Có tin đồn người Việt Nam lao động sẽ phải trở về. Cũng có tin nhiều người chạy sang nước thứ ba hoặc ở lại hẳn không về. Nguyên mong Bình sẽ về. Cô có còn thiếu gì nữa đâu. Vả lại còn sự ràng giữ tình cảm của cu Tũn và anh. Một buổi tối vợ chồng ông thứ trưởng đến nhà. Nguyên đoán có việc quan trọng qua vẻ mặt căng thẳng của bố vợ. Ông xua cu Tũn đi chơi. Ông bảo: “Vào việc luôn. Thật là bôi gio, trát trấu. Tôi đến bị bãi chức mất thôi. Nhục quá.”. Ông vứt ra bàn một tờ thư đã bị vò nát: “Đọc đi. Cũng tại cái thân anh nhu ngược, hèn kém nên tôi mới khổ sở thế này.”. Nguyên đọc những dòng chữ ngắn ngủi. Thế là hết, Bình đã vĩnh viễn không trở về. Tai Nguyên ù đi. Anh thấy người chao đảo, vô hồn hệt như kẻ phạm tội vừa nghe tòa tuyên án tử hình. Tiếng gầm gào của ông bố vợ kéo Nguyên trở lại với thực tại: “Nào ta bàn nốt việc, lát nữa tôi về, anh thả sức mà đau đớn, mộng mị.”. Ông vứt ra bàn một xấp tiền Mỹ: “Quân đê tiện. Nó dám gửi biếu tôi tiền Mỹ. Cỡ tôi lại phải thèm dùng tiền của bọn tư bản giãy chết à. Khốn nạn. Đừng hòng lung lạc được ta. Thế này nhé, tiền của vợ anh, tôi trả cho anh. Ông liếc xéo vào đống đồ đạc – cộng với số đồ nó gửi về, anh mua một ngôi nhà khác. Nhà này tôi trả lại cơ quan để bịt tai tiếng. Thế nhé. Xong!”.

Nguyên nhìn lại ngôi nhà lần cuối. Cu Tũn đã ngủ say. Anh xếp số tiền đô la vào một cái túi đeo vào cổ nó. Anh ôm chặt lấy con. Chỉ sợ cu Tũn thức giấc Nguyên sẽ không còn đủ can đảm để ra đi. Anh lặng lẽ đi đến bên tượng đá.

– Người đến chào ta phải không? Ta biết hết, biết từ lâu rồi.

– Đừng giễu cợt. Ta đã thuỷ chung vô ích. Ngươi cũng thế, có hơn gì ta.

– Nhầm, hỡi Người, Người chẳng có cái gì để mà hy vọng. Mọi thứ với Người đã hết từ lâu rồi. Ta biết Người đang tuyệt vọng. Ước muốn của Người sẽ được thực hiện.

Tượng Vọng Phu vừa dứt lời. Nguyên thấy mình bay lên. Anh chao đảo một lát trên không trung rồi thấy mình nặng trĩu tụt dần xuống, tụt mãi…

Đứa bé tỉnh giấc lúc gần sáng. Không thấy bố, nó hốt hoảng chạy ra công viên. Từ xa, nó đã thấy bố nó đứng bất động ngay cạnh tượng Vọng Phu. Nó nhào đến. Bố nó đã cứng lạnh như đá. Nó sợ hãi ôm chặt lấy bố. Bỗng nó thấy cồm cộm trước ngực. Nó lôi ra từ cái túi vải những tờ giấy cứng xanh. Tay nó buông rơi những tờ bạc. Nó lay gọi bố: “Bố ơi, dậy về với con.”. Nước mắt của đứa bé rơi đến đâu, người đàn ông đã hóa đá tan biến ra đến đấy. Cuối cùng hình hài người đàn ông mất hẳn để lại trên mặt đất một vũng bùn nhão nhoẹt. Trên đấy rải vô số những tờ bạc một trăm Mỹ kim.

*

*      *

Giá không có nước mắt của đứa trẻ, hẳn đất nước chúng ta đã có tượng Vọng Thê để sánh ngang với hòn Vọng Phu vĩ đại.

*

*     *

Các nhà văn đã dùng câu kết của bản điều trần để kết thúc truyện ngắn.

Dư luận thành phố hoàn toàn thỏa mãn. Mọi việc trở lại bình thường. Người ta nhanh chóng quên đi người đàn ông bất hạnh. Tờ Văn nghệ, mỗi tuần lại trở về lượng in chín nghìn bản. Kỳ họp ấy của thành phố thắng lợi mỹ mãn. Hội nghị còn đưa ra bàn luận một vấn đề đột xuất là đánh giá vai trò của Vọng Phu trong giai đoạn lịch sử vừa rồi. Mọi người thống nhất ý kiến: Tượng Vọng Phu đã hoàn thành nhiệm vụ lịch sử thời đại giao phó. Cuối cùng các đại biểu nhất trí biểu quyết, trích một phần ngân sách thành phố phối hợp với tỉnh bạn đưa trả tượng Vọng Phu về mỏm núi ven biển – Nơi hơn hai mươi năm trước từ đấy tượng đã ra đi.

Cái bệ xi măng trong công viên được tận dụng làm cầu trượt cho trẻ con nô đùa. Cứ mỗi chiều bọn trẻ lại tập trung hò hét nghịch ngợm. Chúng không thể biết được rằng nơi ấy từng xảy ra những bi kịch lớn.

HẾT